Bedrijven-index
Glas Groothandels


A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z
Gemeente Arnhem

Inhoud

Arnhem (uitspraak: Arnhems: Ernem) is een stad en gemeente in Nederland.

Het is de hoofdstad van de provincie Gelderland. Naar inwonertal is Arnhem (na Nijmegen) de tweede stad van Gelderland. De gemeente Arnhem omvat naast de gelijknamige stad het dorp Schaarsbergen, de buurtschappen De Praets en 't Vlot, en delen van de buurtschappen Terlet en Deelen.

Arnhem maakte deel uit van de voormalige Stadsregio Arnhem Nijmegen (plusregio), een conurbatie met ruim 736.700 inwoners.

Arnhem ligt aan de rivier de Nederrijn en de Sint-Jansbeek. De stad ligt aan beide zijden van de Rijn. Vooral het zuidelijke stadsdeel heeft zich na de Tweede Wereldoorlog grootschalig ontwikkeld.

Bezienswaardigheden zijn het Museum Arnhem, Nederlands Openluchtmuseum, Park Sonsbeek, dierentuin Koninklijke Burgers' Zoo, Nationaal Park De Hoge Veluwe en de John Frostbrug. De stad huisvest ook Nationaal Sportcentrum Papendal, dat de thuisbasis is van het NOC*NSF. Arnhem is zetel van de rechtbank Gelderland, het gerechtshof Arnhem-Leeuwarden en de landelijke militaire kamer. Ook de luchtmobiele brigade is gelegerd in de provinciehoofdstad.

Etymologie en taal

De naam Arnhem zou afgeleid zijn van Arn of Aro - van het Germaanse arnu (arend) - en heem (thuis).

De naam Arneym wordt voor het eerst genoemd in 893 in een goederenregister van de abdij Prüm. Eerder, rond 814, werd al een schriftelijke melding gemaakt van Meginhardeswich; dit is het huidige Meijnerswijk in Arnhem-Zuid. de stad werd in 847 geplunderd door de Vikingen.

In de Arnhemse tongval heet de stad Èrnem. Het Arnhemse dialect (Ernems) wijkt sterk af van andere Zuid-Gelderse dialecten door de Haagse invloeden: in de tweede helft van de 18e eeuw trokken rijke Hagenaars naar buitenhuizen in de bossen rondom Arnhem. Het Haagse accent werd door de lokale Arnhemse bevolking overgenomen omdat dit accent status verschafte. Het accent wordt heden ten dage nog voornamelijk in de volkswijken als 't Broek, de Geitenkamp en Klarendal (uitspraak klèrendoal) gesproken.

Arnhem heeft ook enkele bijnamen. Zo werd de stad in de tweede helft van de 19e eeuw het 'Haagje van het Oosten' genoemd; in Arnhem vestigden zich net als in Den Haag in die periode veel oud-Indiëgangers. Vooral in Indië rijk geworden handelaren, oud-officieren en suiker- en tabaksplanters bouwden huizen langs de Velper-, Utrechtse- en Amsterdamseweg. De middenstand en het culturele leven floreerden door hun komst. Arnhem werd daardoor een stad met elitaire uitstraling.

Geschiedenis

Hoewel de vroege sporen van nederzettingen getoond hebben dat de vroege Arnhemmers zijn afgedaald uit de hoger gelegen bossen, is Arnhem oorspronkelijk niet gebouwd op de oevers van de Rijn, maar op het hoger gelegen deel langs de Sint-Jansbeek. Arnhem ontstond op de plek waar de weg tussen Nijmegen en Utrecht/Zutphen zich splitste. Zeven sprengbeken voorzagen de stad van water en pas toen de loop van de Rijn in 1530 door de Arnhemmers verlegd werd kwam Arnhem aan de rivier te liggen.

De nederzetting kreeg op 13 juli 1233 stadsrechten van graaf Otto II van Gelre, de graaf van Zutphen. Arnhem had in de 13e eeuw 2000 tot 3000 inwoners, die binnen de vestingwallen van de huidige binnenstad woonden. Hoewel Arnhem al voor de stadsrechtsverlening een vorm van verdediging had, groeide deze in 1291 uit tot stadsmuur, die in 1505, 1519 en 1533 werd uitgebreid om ten slotte in de 19e eeuw te worden afgebroken. De stad Arnhem was daarmee de eerste vestingstad van het Koninkrijk die haar muren mocht slechten.

Al in 1543 was Arnhem de belangrijkste stad in Gelre door de vestiging van het gerecht en de rekenkamer. Meer officieel werd de stad in 1579 het eerst de Gelderse hoofdstad, toen ze zich als hoofdstad van het Kwartier van Veluwe in het Hertogdom Gelre bij de Unie van Utrecht voegde. In 1585 voegde Arnhem zich, als hoofdstad van het gewest Gelre, bij de Republiek der Zeven Verenigde Nederlanden. Eind november 1813 vonden er in en nabij Arnhem zware gevechten plaats tussen de Franse bezettingsmacht en Pruisische troepen, ondersteund door Russische Kozakken. 1817 werd het de hoofdstad van de provincie Gelderland in het Verenigd Koninkrijk der Nederlanden.

Tijdens de tweede helft van de 19e eeuw groeide Arnhem sterk en was het de snelst groeiende stad van het land. Ook in de vorige eeuw 20e eeuw is Arnhem sterk uitgebreid. De stad Arnhem is tijdens de Slag om Arnhem in de Tweede Wereldoorlog grotendeels door bombardementen van zowel de Duitse als de geallieerde zijde verwoest. Ook werd de stad geplunderd door de Duitse bezetters toen deze de stad in 1944 lieten ontruimen. Na de oorlog, en vooral na 1980, zijn veel oude stadswijken opgeknapt en werden het centrum en de buitenwijken gerenoveerd. Zoals rond 2006 het Musiskwartier. Grootschalig en ingrijpend is ook de verandering van het stationsgebied met de bouw van een geheel nieuw bus- en treinstation (1997-2013), een project dat herhaaldelijk vertraging opliep. Een ander grootschalig en nogal prestigieus en duur plan, het Rijnboogproject (aanleg van een jachthaven met sluis tussen Rijn en Kerkplein in), riep veel weerstand op bij de Arnhemmers en werd in 2010, mede door de gewijzigde verhoudingen in de gemeenteraad (fors verlies voor voorstander PvdA, winst voor tegenstander SP) definitief afgeblazen.

In het najaar van 1989 kwam het in de wijk Klarendal tot een 'volksopstand' tegen de drugsoverlast waar bij politiecharges talloze gewonden vielen. Nadien is in Klarendal veel vernieuwd en verbeterd met na 2006 onder andere het Modekwartier met talloze winkeltjes.

In 1999 bestond het Sonsbeekpark 100 jaar en werden omvangrijke renovaties uitgevoerd alsmede werd de 'Steile Tuin' aangelegd. Voorts kwam het Watermuseum (2003) tot stand. Sinds 1949 is er in het park eens in de circa zeven jaar de 'Internationale Beeldententoonstelling', een maanden durende kunstmanifestatie.

Geografie

Arnhem kent diverse grote parken, mede door de ligging aan de zuidrand van de Veluwe. De parken waren tot aan het eind van de 19e eeuw grotendeels als landgoederen in bezit van rijke families. Deze verkochten de landgoederen, toen ze onrendabel werden, vaak aan de gemeente. Het landgoed Zijpendaal grenzend aan het park Sonsbeek kwam pas in 1924 te koop en werd met hulp van ENKA-oprichter Dr. J.C. Hartogs aangekocht. Arnhem kent nu 15 parken.

In Arnhem stromen verschillende beken. Hoewel de stad in de loop van de eeuwen flink groeide zijn deze beken bewaard gebleven. Naast de St. Jansbeek, is er de Klarenbeek en de Molenbeek of Boekhorstbeek, de Klingelbeek of Slijpbeek en de Lichtenbeek. Naast deze natuurlijke wateren kent Arnhem ook een netwerk van sloten, voornamelijk gelegen in de wijk Presikhaaf in Arnhem-Noord en in Arnhem-Zuid.

Arnhem kent ook een aantal (recreatie-)plassen; de Rijkerswoerdse Plassen in Arnhem-Zuid, een plas in de Arnhemse deel van de Rosandepolder, de Immerlooplas in de wijk Malburgen, een plas ten oosten van Schuytgraaf en een plas in Meinerswijk.

Economie

Arnhem kent onder meer een meubelboulevard en vijf industrieterreinen: Kleefse Waard, Het Broek, IJsseloord I en II en Overmaat. Daarnaast is er het parkachtige bedrijventerrein Arnhems Buiten, het voormalige KEMA-terrein, dat ruimte biedt aan onder meer een kantoor van DNV en het hoofdkantoor van de beheerder van energienetten TenneT.

Arnhem is de achtste stad in Nederland met een World Trade Centre-vestiging. Dit WTC is gevestigd bij het centraal station in de blauwe Rijntoren. Naast de Rijntoren staat de groene Parktoren. Aan de voet van de beide torens staat het hoofdkantoor van verzekeraarscombinatie Coöperatie VGZ UA. Andere ondernemingen in de stad zijn onder meer netwerkbedrijf Alliander, DEKRA, OHRA, CITO, CBR, NOC*NSF, Teijin Aramid, General Electric en TÜV Rheinland. Een van de grootste werkgevers is ziekenhuis Rijnstate met meer dan 5000 werknemers. Omroep Gelderland is de regionale publieke omroep van de provincie Gelderland en bestaat uit Radio Gelderland en TV Gelderland.

Verkeer en Vervoer

Door zijn centrale ligging in oostelijk Nederland is Arnhem een knooppunt voor verkeer via weg, water en later het spoor. Na de Tweede Wereldoorlog kwamen de trams niet meer terug en ging Arnhem vanaf 1949 over op trolleybussen. Tot medio jaren 60 hadden Groningen en Nijmegen ook trolleybussen, maar nu is Arnhem nog de enige Nederlandse stad met een trolleybusnet. Het is een van de grootste in West-Europa. Vanuit Arnhem Centraal rijden trolleybussen door de hele stad en ook naar Oosterbeek en Velp.

Geschiedenis Infrastructuur en Vervoer

In 1896 reed de, zo dacht men jarenlang, eerste auto, een Benz Victoria, in Arnhem op Nederlandse bodem. De auto was voor de Haagse fotograaf Adolf Zimmermans. Zimmermans had bij fabrikant Benz en Co in Mannheim een Benz Victoria besteld. Benz en Co liet de auto op 18 mei 1896 per schip afleveren aan de Rijnkade in Arnhem. Op de Rijnkade onder de Nelson Mandelabrug (1977) staat de gedenksteen die in 1996 bij de festiviteiten Stichting 100 Jaar Automobiel ter ere van deze gebeurtenis werd geplaatst.

Tot in 1996 werd deze auto als de eerste auto beschouwd die in Nederland reed. Naar aanleiding van het 100-jarig bestaan van de auto in Nederland doken rond 1996 meerdere publicaties op. Daarin kwam ook een ingezonden artikel uit de krant "Het Nieuws van den Dag" van 16 oktober 1896 aan het licht, dat de Heer Jos. Bogaers-Swagemakers, uit Tilburg, reeds sedert het vorige jaar in het bezit is van een automobile, welke op een goeden weg 20 K.M. per uur aflegt en in dien tijd 2 K.G. benzine verbruikt. Eén vulling is voldoende voor 100 à 120 K.M.[8]

De verlegging van de Rijn onder Karel van Gelre in de 16e eeuw zorgde voor betere handel voor de stad. De eerste havenkraan werd gebouwd in 1449 aan de Oude Haven. In 1526 en 1569 werd deze vervangen. Doordat de Oude Haven vlak voor de verlegging gelegen is, hoefde deze niet te verhuizen toen de Rijn verlegd werd. In 1603 werd aan de oostkant van de stad de Nieuwe Haven aangelegd, inclusief een nieuwe kraan in 1610. In 1782 werd de oude kraan, die in een gemetseld gebouw stond, vervangen door een nieuw, houten model met een tredmolen. In 1824 werd de houten kraan vervangen door een ijzeren stoomhijskraan, die tot aan WOII dienst bleef doen.

Musea

De grootste musea in Arnhem is het Nederlands Openluchtmuseum. Het museum geeft een beeld van het leven in Nederland gedurende de laatste eeuwen.

In 1996 werd op het terrein van het Nederlands Openluchtmuseum een tramlijn aangelegd. Dankzij deze ringlijn kunnen ook bezoekers die minder goed ter been zijn gemakkelijker de verder van de hoofdingang gelegen delen van het museum bezoeken. Een replica van een kwart van de in 1944 verwoeste Arnhemse tramremise werd gebouwd. Ook een Arnhemse tram uit 1929 werd gereconstrueerd. Deze kwam in 1998 in gebruik. De dienst wordt voorts uitgevoerd met materieel afkomstig van de Rotterdamse en Haagse tram. Het museum werkt aan de presentatie van de Canon van Nederland. Stap voor stap wordt de geschiedenis van het dagelijks leven met de grote gebeurtenissen uit het verleden verbonden.

Er zijn diverse musea in Arnhem, zoals:

  • Arnhems Oorlogsmuseum 40-45: museum gewijd aan de Tweede Wereldoorlog, met name in en rond Arnhem.
  • Bronbeek: Koninklijk Tehuis voor Oud-Militairen en Museum over de koloniale geschiedenis en het Indische leger.
  • Centrum voor Beeldende Kunst: museum voor beeldende kunsten.
  • Erfgoedcentrum Rozet: expositie met de kunst- en cultuurhistorische collectie van de gemeente Arnhem.
  • Kadastermuseum: museum dat laat zien hoe het Kadaster in vroeger tijden werkte.
  • Museum voor Moderne Kunst Arnhem, alsmede het Beeldenpark van het Museum voor Moderne Kunst.
  • Arnhem: museum voor moderne kunsten.
  • Nederlands Watermuseum: museum dat zich richt op informatie over alles aspecten van (zoet) water, zoals waterhuishouding, drinkwater en waterzuivering.
  • Nederlands Wijnmuseum: expositie van alle onderdelen van de wijnbouw.
  • Vitesse's Home of History: museum met een historische collectie van voetbalclub Vitesse.
  • Connexxion Trolleybus Museum: museum gewijd aan de trolleybussen.
  • Museum Grenadiers en Jagers: museum over de historie van het Garderegiment.
  • Museum vliegbasis Deelen: museum met een historische collectie van vliegbasis Deelen.
  • Het Huis van Jacob: expositie over het markante leven van kluizenaar Jacob.

Arnhemse Meisjes

Een lokale lekkernij, verbonden met de naam Arnhem, maar ook bekend buiten de stad, zijn de Arnhemse meisjes. Arnhemse meisjes zijn ovale hardgebakken koekjes van bladerdeeg die rijkelijk zijn bestrooid met suiker. De koekjes werden voor het eerst gebakken in 1829 door de Arnhemse bakker Hagdorn.

Dierentuin

Koninklijke Burgers' Zoo is een dierentuin in Arnhem-noord. Met bijna 1,5 miljoen bezoekers in 2013 is de Arnhemse Zoo de meest bezochte attractie in Gelderland. Landelijk is Burgers' Zoo de op vier na best bezochte attractie in Nederland.

Evenementen

Arnhem kent met GelreDome een grote multifunctionele evenementenhal. Naast de thuiswedstrijden van de voetbalclub Vitesse, is GelreDome gastheer geweest van diverse nationale en internationale voetbalwedstrijden, artiesten en muziekfestivals.

Jaarlijks trekt World Statues in de maand augustus rond de 500.000 bezoekers naar het centrum van Arnhem. World Statues is het officieuze wereldkampioenschap levende standbeelden. Van 2001 tot en met 2010 werd, ook in augustus in het stadscentrum, het zomercarnaval Rio aan de Rijn gehouden.

Informatie
BurgemeesterDhr. Herman Kaiser
AdresKoningstraat 38, 6811DG ARNHEM
Postbus9029, 6800EL ARNHEM
Telefoon0900-1809
E-mailgemeente@arnhem.nl
Websitewww.arnhem.nl
Inwoners153500
Oppervlakte101 km2
Gemeenten
A  B  C  D  E  F  G  H  I  J  K  L  M  N  O  P  Q  R  S  T  U  V  W  X  Y  Z
 
Foto's